ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ - Huy Cận
Tổng hợp và biên soạn:
Ms. Đặng Thiên Thanh
Lecturer and Content Marketing Specialist Digital Marketing Department | StudyCare
Bachelor in Business Administration, Vietnam – Japan Institute of Technology, Ho Chi Minh City University of Technology
Bachelor in English Language & Literature, Hanoi Open University
A. KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. Tác giả:
Huy Cận (1919 – 2005) tên đầy đủ là Cù Huy Cận, quê ở làng Ân Phú, huyện Dụ Quang (trước đây thuộc huyện Hương Sơn, sau là Đức Thọ), tỉnh Hà Tĩnh. Huy Cận nổi tiếng trong phong trào thơ mới với tập thơ “Lửa thiêng” (1940). Ông tham gia cách mạng từ trước năm 1945, sau Cách mạng Tháng tám ông từng giữ nhiều trọng trách quan trọng trong chính quyền lâm thời, đồng thời là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam. Huy Cận đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996).
II. Tác phẩm:
1. Hoàn cảnh sáng tác:
Giữa năm 1958, Huy Cận có chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Quảng Ninh. Từ chuyến
đi thực tế này, hồn thơ của ông mới thực sự nảy nở, dồi dào trở lại. Trong niềm cảm hứng về thiên nhiên đất nước, về lao động và niềm vui trước cuộc sống mới bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” đã ra đời trong thời gian này. “Đoàn thuyền đánh cá” được in trong tập thơ “Trời mỗi ngày lại sáng” (1958).
2. Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật:
- Nội dung: Bài thơ khắc họa nhiều hình ảnh đẹp tráng lệ, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động, bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống mới.
- Nghệ thuật: Tác giả đã sáng tạo hình ảnh thơ đầy nghệ thuật bằng sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú, độc đáo, kết hợp cùng âm hưởng thơ khỏe khoắn, hào hùng, đầy lạc quan.
- Bố cục bài thơ: Bài thơ được viết theo trình tự thời gian, không gian dựa theo hành trình ra khơi của đoàn thuyền. Bài thơ gồm ba phần:
Phần 1 (2 khổ thơ đầu): Cảnh đoàn thuyền ra khơi.
Phần 2 (5 khổ tiếp theo): Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
Phần 3 (khổ cuối): Đoàn thuyền đánh cá trở về.
B. PHÂN TÍCH TÁC PHẨM
1. Cảnh đoàn thuyền ra khơi:
- Khung cảnh ra khơi trong buổi sáng hoàng hôn thật huy hoàng, tráng lệ, đầy sức sống:
"Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa"
- Tác giả đã có góc nhìn và cảm nhận vô cùng độc đáo về hình ảnh mặt trời, thể hiện qua biện pháp so sánh và nhân hóa đặc sắc.
- Huy Cận đã miêu tả rất thực sự chuyển đổi thời khắc giữa ngày và đêm khiến cảnh biển về đêm thật đẹp, kì vĩ, tráng lệ như thần thoại. Đồng thời gợi nên sự gần gũi như
ngôi nhà thân quen, sự bình yên đối với người dân chài.
- Màn đêm mở ra đã khép lại không gian của một ngày. Giữa lúc vũ trụ, đất trời đang chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi thì ngược lại, con người bắt đầu hoạt động:
"Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi."
Câu thơ khiến ta hình dung được cả một đoàn thuyền cùng nhau ra khơi. Từ lại diễn tả công việc lao động thường ngày. Ở đây tác giả diễn tả khí thế của đoàn thuyền ra khơi qua hình ảnh câu hát căng buồm cùng gió khơi. Đó là một nét ẩn dụ rất khéo, thể hiện khí thế phơi phới, mạnh mẽ của đoàn thuyền và niềm vui, sức mạnh người lao động trên biển, làm chủ cuộc đời, chinh phục biển khơi.
- Đến với khổ thơ thứ 2:
+ Gợi sự giàu có, trù phú của biển khơi
+ Gợi sự quý giá, từ "bạc"
+ Hình ảnh so sánh đẹp "Cá thu biển Đông như đoàn thoi"
+ Hình ảnh nhân hóa tinh tế: "dệt"
+ Từ "ta" đầy tự hào, không còn cái "tôi" cô đơn nhỏ bé ...
Tác gỉa đã thể hiện thành công hình ảnh ra khơi huy hoàng đầy khí thế hứa hẹn của đoàn thuyền.
2. Niềm cảm hứng say sưa, bài ca lao động vang lên khỏe khoắn, ca ngợi cảnh đánh cá trên biển:
- Con thuyền đánh cá vốn nhỏ bé trước biển cả bao la giờ đây qua cái nhìn của nhà thơ trở nên lớn lao, kì vĩ và ngang tầm vũ trụ:
“Thuyền ta lái gió với buồm trăng.
Lướt giữa mây cao với biển bằng”
Một con thuyền có gió là người cầm lái, còn trăng là cánh buồm, gợi nên sự nhịp nhàng, hòa quyện của đoàn thuyền với biển trời.
+ Con thuyền băng băng lướt sóng ra khơi. Công việc đánh cá được bày bố như một thế trận hào hùng. Gợi sự khéo léo như nghệ sĩ của người dân chài và tâm hồn phóng khoáng, dũng cảm chinh phục biển cả.
=> Như vậy, tầm vóc của con người và đoàn thuyền đã được nâng lên, hòa nhập vào kích thước của thiên nhiên vũ trụ. Không còn cái cảm giác nhỏ bé lẻ loi khi con người đối diện
với trời rộng, sông dài như trong thơ Huy Cận trước cách mạng. Hình ảnh thơ thật lãng mạn, bay bổng và con người có tâm hồn cũng thật vui vẻ, phơi phới. Công việc lao động nặng nhọc của người đánh cá đã trở thành bài ca đầy niềm vui, nhịp nhàng cùng thiên nhiên.
- Phân tích sự cảm nhận tinh tế về vẻ đẹp của các loài cá quý qua nghệ thuật nhân hóa, rực rỡ, lấp lánh như một đêm hội.
+ Huy Cận đã ngợi ca sự giàu có của biển cả bằng cách liệt kê tên của các loài cá khác
nhau : "Cá nhụ, cá chim cùng cá đé - cá song lấp lánh đuốc đen hồng". Chim, thu, nhụ, đé là nhưng loài cá quý ở vùng biển nước ta, những loài cá mang lại giá trị kinh tế lớn cho nghành thủy sản Việt Nam.
+ Biển không chỉ giàu mà còn rất đẹp. Biển đẹp một cách thơ mộng. Khi màn đêm bắt đầu buông xuống, trời khuya dần, trăng bắt đầu lên, chúng ta có thể hình dung giữa không gian bao la sóng nước, giữa ánh sáng rất dịu dàng, mở ảo, mơ hồ của ánh trăng trên biển, lúc ấy
biển mang màu sắc thật nên thơ. Nó lấp lánh, dịu dàng, thanh thoát. Vẻ đẹp đó hòa cùng với màu sắc của muôn loài cá trên biển. Huy Cận sử dụng một loạt các tính từ chỉ màu sắc: lấp lánh, đen hồng, vàng chóe. Tất cả tạo nên một bức tranh sơn mài nên thơ và đấy chất lãng mạn.
+ Những con cá song giống như ngọn đuốc đen hồng đang lao đi trong luồng nước dưới ánh trăng lấp lánh quả là hình ảnh ẩn dụ độc đáo. Tuy nhiên Cái đuôi em quẫy ánh trăng vàng chóe lại là hình ảnh đẹp nhất. ánh trăng in xuống mặt nước, những con cá quẫy đuôi như quẫy ánh trăng tan ra.
+ Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long là hình ảnh nhân hóa đẹp. Đêm được miêu tả như
một sinh vật đại dương: nó thở. Tiếng thở của biển đêm chính là ánh sao lùa sóng nước, hòa với tiếng gõ thuyền trong nhịp điệu hối thúc của đêm tàn... Nhưng tưởng tượng của nhà thơ được cắt nghĩa bằng sự bất ngờ: sao lùa nước Hạ Long làm nên tiếng thở của đêm. Đây là một hình ảnh đảo ngược, sóng biển đu đưa lùa ánh sao trời nơi đáy nước chứ không phải bóng sao lùa sóng nước. Đây là một hình ảnh - là một sáng tạo nghệ thuật của nhà thơ Huy Cận khiến cho cảnh thiên nhiên thêm sinh động. Tất cả làm nên một bức tranh hòa nhịp kỳ diệu giữa thiên nhiên và con người lao động.
- Tiếng hát căng tràn mặt biển, gọi cá vào.
+ Ta hát bài ca gọi cá vào, gợi sự thân thiết, gợi niềm vui, phấn chấn, yêu lao động.
+ Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao. Gợi nên cảm nhận chất thơ bay bổng lãng mạn. Không phải con người gõ thuyền để xua cá vào lưới mà là trăng cao gõ. Trong đêm trăng sáng,
vầng trăng in xuống mặt nước, sóng xô bóng trăng dưới nước gõ vào mạn thuyền tạo nên nhịp điệu cho bài ca lao động. Có thể nói đây là hình ảnh lãng mạn đầy chất thơ làm đẹp thêm công việc đánh cá trên biển. Thiên nhiên đã cùng con người hòa đồng trong lao động. Và như vậy, bức tranh không chỉ có màu sắc hình ảnh mà có cả âm thanh rộn rã.
“Biển cho ta cá như lòng mẹ,
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào”
Gợi sự giao hoà thân thiết, ưu ái của con người với biển quên hương, biển rất ân tình.
- Bức phác họa khỏe khoắn về tư thế người dân chài.
+ Câu thơ như tạo nên hình ảnh người lao động trên nền trời đang sáng dần, ửng hồng.
+ Từ "bạc", "vàng" vừa gợi màu sắc sáng đẹp, vừa gợi sự quý giá, giàu có của biển ban tặng cho con người cần cù, dũng cảm.
+ Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng thể hiện sự nhịp nhàng giữa lao động của con
người với sự vận hành của vũ trụ. Con người muốn chia sẻ niềm vui với ánh bình minh.
3. Đoàn thuyền đánh cá trở về
Nhưng có lẽ bài ca lao động ngân vang hào hùng nhất, hay nhất ở khổ thơ cuối
cùng: diễn tả cảnh đoàn thuyền thắng lợi trở về trong bình minh rực rỡ, tráng lệ:
4 câu cuối đã dựng lên quang cảnh kì vĩ về cuộc chạy đua của con người (đoàn thuyền) với mặt trời.
+ Hình ảnh câu hát lại mở đầu cho khổ thơ: "Câu hát căng buồm với gió khơi" . Như vậy, câu hát đã theo suốt cuộc hành trình của người dân chài . Câu hát mở đầu lúc họ bắt đầu lên đường ra khơi, và khi trở về lại những câu hát ấy. Cấu trúc lặp: như một điệp khúc ngân nga , nhấn mạnh niềm vui lao động làm giàu đẹp quê hương. Có lẽ câu hát lúc ra đi là câu hát lạc quan tin tưởng khi trở về con thuyền sẽ đầy ắp cá tươi, còn câu hát lúc trở về là câu hát vui sướng trước thành quả lao động sau một đêm vất vả.
+ Không chỉ có hình ảnh câu hát được lặp lại ở khổ cuối, ta còn thấy hình ảnh mặt trời cũng
xuất hiện. Nếu khổ đầu là mặt trời của hoàng hôn thì đây là mặt trời của bình minh. Bình minh báo hiệu một ngày mới, báo hiệu một sự sống sinh sôi nảy nở, là sự khởi đầu của những niềm vui, niềm hạnh phúc mà người dân chài có được sau một chuyến hành trình dài rất vất vả và cực nhọc.
+ Đặc biệt ở thơ khổ cuối có một hình ảnh rất hay, rất hoành tránh và lãng mạn: “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời”. Đoàn thuyền ở đây sánh ngang với hình ảnh mặt
trời. Huy Cận đã lấy một sự vật bé nhỏ, bình dị để ngầm so sánh với hình ảnh vĩ đại của thiên nhiên: "Mặt trờ " .
- Hình ảnh nhân hóa , nói quá thể hiện niềm hăng say mạnh mẽ sau một đêm lao động vất vả của người dân chài. Tác giả đã làm nổi bật tư thế của những con người lao động, bởi nói đoàn thuyền nhưng thực chất là nói đến người dân chài, đoàn thuyền ở đây là một hoán dụ để chỉ người ngư dân. Họ trở về trong một tư thế sóng ngang với vũ trụ , thâm chí trong cuộc chạy đua với thiên nhiên họ đã chiến thắng. Chính những con người lao động ấy đã chiến thắng thiên nhiên và làm chủ thiên nhiên.
+ Khi mặt trời ló rạng, một ngày mới bắt đầu cũng là lúc đoàn thuyền trở về bến: “Mặt trời đội biển nhô màu mới - Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”. Ta lại bắt gặp một hình ảnh mặt trời khác, không phải của thiên nhiên mà của muôn ngàn mắt cá lấp lánh trong buổi bình minh. Ý thơ phảng phất không khí thần thoại, anh hùng ca, bản anh hùng ca lao động. Đó là niềm vui chiến thắng, niềm vui đủ đầy khi được mùa cá, niềm vinh quang của người lao động rất bình dị, nhỏ bé. Nó làm nổi bật tư thế làm chủ vũ trụ của những con người lao động.
- Huy Cận đã khắc họa đậm nét vẻ đẹp khỏe khoắn của người dân chài và vẻ đẹp giàu có của biển khơi qua kết cấu đầu cuối tương ứng của cả bài thơ.
👍 𝐒𝐮𝐛𝐬𝐜𝐫𝐢𝐛𝐞 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐘𝐨𝐮𝐓𝐮𝐛𝐞
https://www.youtube.com/channel/UCDToQcZaZi0YAjAPxvv9S8g
👍 𝐅𝐨𝐥𝐥𝐨𝐰 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐅𝐚𝐜𝐞𝐛𝐨𝐨𝐤
https://www.facebook.com/GiaSuThanhThang
👍 𝐉𝐨𝐢𝐧 𝐨𝐮𝐫 𝐨𝐟𝐟𝐢𝐜𝐢𝐚𝐥 𝐦𝐞𝐝𝐢𝐚 𝐜𝐡𝐚𝐧𝐧𝐞𝐥𝐬 𝐚𝐧𝐝 𝐬𝐭𝐚𝐲 𝐮𝐩𝐝𝐚𝐭𝐞𝐝
*****
Gia Sư Thành Thắng | StudyCare
The more we care - The more you succeed
- Dạy kèm Toán - Lý - Hóa - Sinh - Văn - Anh theo chương trình phổ thông Quốc Gia và chương trình học các cấp của các trường Quốc Tế.
- Luyện thi chuyển cấp lớp 9 lên lớp 10, luyện thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia, Luyện thi Đại Học.
- Giảng dạy và luyện thi IELTS - TOEIC - TOEFL - PTE - SAT - ACT - GMAT - GRE và các chứng chỉ Quốc Tế.
📌 72/53 Nguyễn Văn Thương, Phường 25, Quận Bình Thạnh, TP.HCM (click to see us on GG map)
Website: https://studycare.edu.vn/
Điện thoại: (028).353.66566
Zalo: 098.353.1175
Brochure: https://drive.google.com/file/d/1nUbv7rFdBNRDXDRd5nw2IHRNE-7QSLDn/view?usp=sharing