VIỆT BẮC – TỐ HỮU
(phần 1)
Bài soạn của cô Đặng Thiên Thanh - Gia Sư Thành Thắng
I. TIỂU SỬ
- Tố Hữu (1920 – 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, sinh năm 1920 tại Thừa Thiên – Huế.
- Ông là lá cờ đầu của văn học cách mạng.
- Ông xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, mồ côi mẹ năm 12 tuổi.
- Bước vào những năm thanh niên, ông tham gia phong trào đấu tranh cách mạng và trở thành người lãnh đạo chủ chốt của Đoàn thanh niên Dân chủ ở Huế, rồi được kết nạp vào Đảng Cộng Sản Đông Dương.
- Cuối tháng 4/1939, ông bị giặc bắt. Tháng 3/1942 ông vượt ngục, tiếp tục hoạt động Cách mạng.
- Cách mạng tháng Tám năm 1945, ông là Chủ tịch Ủy ban khởi nghĩa ở Huế.
- Trong hai cuộc kháng chiến và cho đến năm 1986, ông liên tục giữa những cương vị trọng yếu trong bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà Nước.
- Ông đã được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996)
II. CON ĐƯỜNG THƠ
1) Tập thơ “Từ ấy”
a. Thời gian sáng tác: từ năm 1937 đến năm 1946
b. Đánh giá chung: là chặng đường đầu tiên của đời thơ Tố Hữu, đánh dấu bước trưởng thành của người thanh niên quyết tâm đi theo ngọn cờ của Đảng.
c. Nội dung: tập thơ gồm 3 phần
- Máu lửa: gồm những bài sáng tác trong thời kì Mặt trận dân chủ, thể hiện sự cảm thông sâu sắc và khơi dậy ý chí đấu tranh, niềm tin vào tương lai của những người nghèo khổ trong xã hội.
- Xiềng xích: gồm những bài thơ sáng tác trong các nhà lao lớn ở Trung Bộ và Tây Nguyên. Đó là tâm tư và ý chí kiên cường của người chiến sĩ trong nhà tù.
- Giải phóng: gồm những bài sáng tác từ khi Tố Hữu vượt ngục đến những ngày đầu giải phóng vĩ đại của toàn dân tộc. Nhà thơ nồng nhiệt ca ngợi thắng lợi của cách mạng, nền độc lập, tự do của Tổ quốc, khẳng định niềm tin tưởng vững chắc của nhân dân vào chế độ mới.
2) Tập thơ “Việt Bắc”
a. Thời gian sáng tác: từ năm 1946 đến năm 1954
b. Đánh giá chung: là tiếng ca hùng tráng, thiết tha về cuộc kháng chiến chống Pháp; là đỉnh cao của thơ Tố Hữu và là một sáng tác xuất sắc của thơ ca Việt Nam thời kháng chiến chống Pháp.
c. Nội dung:
- Ca ngợi những con người kháng chiến rất bình thường nhưng anh dũng, khẳng định vai trò của Đảng và Bác Hồ, thể hiện những tình cảm lớn lao.
- Tập thơ kết thúc bằng khí thế chiến thắng hào hùng, biết bao tình cảm bồi hồi, xúc động của dân tộc trong giờ phút lịch sử.
3) Tập thơ “Gió lộng”
a. Thời gian sáng tác: từ năm 1955 đến năm 1961
b. Đánh giá chung: đánh dấu một giai đoạn cách mạng mới – xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa, dạt dào bao nguồn cảm hứng lớn lao.
c. Nội dung:
- Thác gầm, cọp dữ: “Chiều chiều oai linh thác gầm thét / Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”
Hai từ láy toàn phần “đêm đêm” và “chiều chiều” miêu tả những khó khăn gian khổ không chỉ trải ra với không gian mà còn chồng chất thêm với thời gian. Những người lính Tây Tiến không chỉ đi trong sương mù, trèo đèo, vượt núi mà còn đối diện với những thử thách khốc liệt hơn của thiên nhiên. Tỷ lệ thuận với những khó khăn thử thách chông gai chính là nghị lực, tinh thần chiến đấu của người lính.
=> Gian khổ đến khi vượt quá sức chịu đựng đã khiến cho những người lính Tây Tiến mãi mãi nằm lại nơi đây.
“Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời”
Nghệ thuật nói giảm nói tránh “không bước nữa”, “bỏ quên đời” – nghe nhẹ nhàng mà lại trĩu nặng xót xa. Biết bao con người đã nằm lại mãi nơi đây, thiên nhiên khốc liệt đã vùi chôn bao nhiêu đời lính. Thế nhưng thông qua đó, ta không chỉ thấy được sự thương cảm sâu sắc của tác giả dành cho đồng đội của mình mà còn thể hiện thái độ ngợi ca trước tinh thần chiến đấu quên mình của người lính.
c. Thiên nhiên mĩ lệ, trữ tình
Bước chuyển: “Heo hút cồn mây súng ngửi trời”
Câu thơ này có sự phân chia rõ rệt thành hai phần:
- “Heo hút cồn mây” – thực chất không phải là cồn mây mà là người lính Tây Tiến đã lên đến đỉnh núi, tưởng chừng như đỉnh núi mình đang đứng là cồn nổi lên giữa một biển mây mù. Điều này chứng tỏ người lính vừa trải qua một chặng hành trình rất mỏi mệt, nhiều khó khăn.
- Nhưng điều đáng ghi nhận chính là cách diễn đạt tinh nghịch đầy chất lính. Lên đến tận cùng núi non, ngước nhìn mũi súng có cảm giác mũi súng đang “ngửi” trời xanh. Ba chữ gian rđơn vừa nói lên được độ cao của địa hình vừa tái hiện cái nhìn lạc quan, vui vẻ không mất đi sau những khó khăn. Cuối bài Đồng chí, Chính Hữu có câu: “Đầu súng trăng treo”. Với Chính Hữu, ánh trăng trên đầu súng là mơ ước thanh bình, là khát khao độc lập, là tinh thần lạc quan; với Quang Dũng, “súng ngửi trời” là cái nhìn ấn tượng đầy chất lính, cũng là cách diễn đạt đầy vui vẻ để làm dịu đi những khốc liệt của hành trình và mở ra một thế giới khác, đầy thơ mộng, quyến rũ.
Hoa đêm hơi: “Mường Lát hoa về trong đêm hơi”
- Chỉ bảy chữ nhưng câu thơ nén chặt được rất nhiều ý nghĩa, nó giúp ta hình dung ra khung cảnh lúc bấy giờ: đoàn quan càng đi, đêm càng xuống, sương mù tan dần, khi sương mù chỉ còn bảng lảng hơi sương, thì bông hoa hiện ra dọc đường và đoàn quân đang tiến lên phía trước nên có cảm giác bông hoa đang lùi về sau. Trong hoàn cảnh hành quân khó khăn cực nhọc như thế, người lính Tây Tiến vẫn giữ được ánh nhìn lãng mạn dành cho khung cảnh thiên nhiên.
- Điều này khiến ta nhớ lại bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh. Dù đường chuyển lao còn xa, bước chân mỏi mệt, tâm trạng cô đơn thoáng buồn, nhưng Người vẫn giữ được cái nhìn thiên nhiên đầy tinh tế và trìu mến, với cánh chim bay, dáng mây trôi và cô gái xay ngô bên lò than hồng rực cháy. Thông qua cái nhìn ấy, ta cảm nhận được một ý chí, một nghị lực phi thường, và đoàn quân Tây Tiến cũng vậy.
Mưa xa khơi: “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”
- Quang Dũng đã miêu tả cho ta một khung cảnh rất ấn tượng, đó là cơn mưa rừng. Điều độc đáo là lại ở nơi giữa núi rùng, thấy được “mưa xa khơi”. Thực ra Quang Dũng đang muốn hướng người đọc đến hình ảnh khó khăn gian khổ của người lính khi đi trên đường hành quân, gặp phải cơn mưa rừng giăng kín đất trời, cả một biển mù mưa trải ra trước mắt. Nhưng thấp thoáng trong màn mưa ấy là những mái nhà xa xa, gợi ra điểm dừng chân ấm áp.
- Đứng giữa đèo Ngang, bà Huyện Thanh Quan cũng từng có câu thơ:
“Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ (rợ) mấy nhà”
Với nữ sĩ này, mái nhà thấp thoáng nơi rừng núi chẳng những không gợi lên một nỗi niềm ấm áp nào, mà còn làm tăng thêm sự cô đơn, lẻ bóng, trống vắng, hiu quạnh giữa trời cao đất rộng.
Với Tây Tiến, bảy thanh bằng liên tiếp dưới ánh nhìn trải ra nhẹ nhành theo cơn mưa rừng giăng khắp chốn. Đồng thời, mỗi câu thơ khi đọc lên nghe như tiếng thở phào nhẹ nhõm của người lính sau khi đã hoàn thành được hành trình gian khó.
Mùi xôi nếp: “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”
- Làm ta ấn tượng đầu tiên chính là ở cách diễn đạt tình tứ nhẹ nhàng của người lính với hai chữ “mùa em”, có cảm giác như sau một hành trình vất vả gian lao, bắt gặp cô gái với vắt xôi thơm thảo nghĩa tình khiến người lính có cảm giác cô gái ấy chính là mùa vàng hạnh phúc mong đợi đang khao khát.
Câu thơ này của Quang Dũng gợi nhắc ta nhớ đến khổ thơ trong bài Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên:
“Anh nắm tay em cuối mùa chiến dịch
Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng
Đất Tây Bắc tháng ngày không có lịch
Bữa xôi đầu còn tỏa nhớ mùi hương”
- Trong câu thơ của Tây Tiến, thanh trắc duy nhất – “nếp” – bật lên giữa dòng thơ cho ta cảm giác như đấy không chỉ là hương vị tình thương mà còn là hương kỉ niệm, khắc sâu ấn tượng không thể phai mờ.
SƠ KẾT:
Quang Dũng đã đặc tả chặng đường hành quân với hai nét đặc trưng: khốc liệt gian lao và thơ mộng trữ tình. Như đã nói, tính chất khốc liệt gian lao ở trên làm nổi bật lên khí phách, tinh thần, ý chí chiến đấu của người lính còn vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình lại thể hiện tâm hồn hào hoa, lãng mạn của họ. Ta cảm nhận được đằng sau bức tranh thiên nhiên là hình tượng con người, được hoàn thiện dần trong chặng đường hành quân ấy.
Nhân vào đây để xem phần tiếp theo: VIỆT BẮC – TỐ HỮU (Phần 2)
👍 𝐒𝐮𝐛𝐬𝐜𝐫𝐢𝐛𝐞 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐘𝐨𝐮𝐓𝐮𝐛𝐞
https://www.youtube.com/channel/UCDToQcZaZi0YAjAPxvv9S8g
👍 𝐅𝐨𝐥𝐥𝐨𝐰 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐅𝐚𝐜𝐞𝐛𝐨𝐨𝐤
https://www.facebook.com/GiaSuThanhThang
👍 𝐉𝐨𝐢𝐧 𝐨𝐮𝐫 𝐨𝐟𝐟𝐢𝐜𝐢𝐚𝐥 𝐦𝐞𝐝𝐢𝐚 𝐜𝐡𝐚𝐧𝐧𝐞𝐥𝐬 𝐚𝐧𝐝 𝐬𝐭𝐚𝐲 𝐮𝐩𝐝𝐚𝐭𝐞𝐝
*****
Gia Sư Thành Thắng | StudyCare
The more we care - The more you succeed
- Dạy kèm Toán - Lý - Hóa - Sinh - Văn - Anh theo chương trình phổ thông Quốc Gia và chương trình học các cấp của các trường Quốc Tế.
- Luyện thi chuyển cấp lớp 9 lên lớp 10, luyện thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia, Luyện thi Đại Học.
- Giảng dạy và luyện thi IELTS - TOEIC - TOEFL - PTE - SAT - ACT - GMAT - GRE và các chứng chỉ Quốc Tế.
📌 72/53 Nguyễn Văn Thương, Phường 25, Quận Bình Thạnh, TP.HCM (click to see us on GG map)
Website: https://studycare.edu.vn/
Điện thoại: (028).353.66566
Zalo: 098.353.1175
Brochure: https://drive.google.com/file/d/1nUbv7rFdBNRDXDRd5nw2IHRNE-7QSLDn/view?usp=sharing