NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI - Lê Minh Khuê
Tổng hợp và biên soạn:
Ms. Đặng Thiên Thanh
Lecturer and Content Marketing Specialist Digital Marketing Department | StudyCare
Bachelor in Business Administration, Vietnam – Japan Institute of Technology, Ho Chi Minh City University of Technology
Bachelor in English Language & Literature, Hanoi Open University
A. KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. Tác giả:
Lê Minh Khuê, sinh năm 1949, quê Tĩnh Gia, Thanh Hóa. Bà là thanh niên xung phong hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn, thuộc thế hệ nhà văn thời kì chống Mĩ. Lê Minh Khuê bắt đầu viết văn vào những năm 70. Trước năm 1975, bà viết về cuộc sống, chiến đấu của thanh niên xung phong, bộ đội trên đường Trường Sơn. Sau năm 1975, những tác phẩm dần kể về cuộc sống mới, những chuyển biến đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới. Sở trườngcủa Lê Minh Khuê là truyện ngắn, với ngòi bút miêu tả tinh tế, đặc sắc (đặc biệt là nhân vật nữ). Các tác phẩm chính: Cao điểm mùa hạ (1978), Bi kịch nhỏ (1993), Một mình qua đường (2006).
II. Tác phẩm:
1. Hoàn cảnh sáng tác:
Truyện “Những ngôi sao xa xôi” là một trong tác phẩm đầu tay của nhà văn Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước đang diễn ra.
2. Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật:
- Nội dung: Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, đối mặt với hy sinh, nhưng những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn vẫn rất hồn nhiên, lạc quan. Đó là hình ảnh đẹp, tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì chống Mỹ.
- Nghệ thuật: Truyện sử dụng vai kể là nhân vật chính, xưng tôi, cách kể chuyện rất tự nhiên, ngôn ngữ sinh động, trẻ trung và đặc biệt thành công với nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật.
3. Tóm tắt tác phẩm:
Ba cô gái thanh niên xung phong (chị Thao, Phương Định và Nho) làm việc chung ở tổ trinh sát mặt đường, trên một cao điểm của tuyến đường Trường Sơn trong cuộc chiến chống Mỹ. Công việc của các cô là quan sát máy bay Mỹ ném bom, tính toán khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu những quả bom chưa nổ, và nếu cần phải phá bom. Điều kiện sống và chiến đấu của các cô có rất nhiều nghiệt ngã, hiểm nguy. Đôi lúc phải đối mặt với thần chết, thậm chí là nhiều lần trong ngày. Cuộc sống chiến đấu tuy gian khổ nhưng các cô lúc nào cũng bình thản, tươi vui, hồn nhiên, lãng mạn. Điểm đặc biệt là các cô rất thương yêu, đoàn kết và lo lắng cho nhau. Trong một lần phá bom, Nho bị thương. Phương Định đã chăm sóc cho Nho rất chu đáo. Chị Thao dù sợ máu nhưng cũng rất lo lắng và quan tâm đến Nho. Một trận mưa đá xuất hiện đột ngột trên cao điểm đã đem lại sự bất ngờ vui vẻ và niềm luyến tiếc cho các cô.
B. PHÂN TÍCH TÁC PHẨM
1. Những nét chung và nét riêng của ban cô gái thanh niên xung phong:
Họ đều là thế hệ những cô gái thanh niên xung phong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ, thấm nhuần lý tưởng cách mạng nên đã tạm xa gia đình, xa mái trường, tình nguyện dấn thân vào nơi mà sự sống còn chỉ diễn ra trong nháy mắt. Họ - chị Thao, Phương Định và Nho làm việc ở tổ trinh sát mặt đường.
a. Hoàn cảnh sống và chiến đấu:
- Họ sống trên cao điểm giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, nơi tập trung bom đạn, sự nguy hiểm và ác liệt nhất.
- Công việc của họ đặc biệt nguy hiểm: phải chạy trên cao cả ban ngày và phơi mình giữa vùng trọng điểm bắn phá của máy bay địch; sau mỗi trận bom, phải đo khối lượng đất đá, đánh dấu những quả bom chưa nổ, phá bom. Đây là công việc hằng ngày của 3 cô gái – một công việc vô cùng mạo hiểm, luôn căng thẳng thần kinh, đòi hỏi sự dũng cảm, bình tĩnh…
“Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh đều có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định nó sẽ nổ… rồi khi xong việc quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang.”
b. Những nét chung:
Tuy ba cô gái mỗi người một cá tính, có hoàn cảnh riêng khác nhau, nhưng đều có phẩm chất chung của người chiến sỹ, thanh niên xung phong ở chiến trường.
Phẩm chất:
- Có tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ: Ở nơi chiến trường bom đạn, cái chết có thể đến bất cứ khi nào. Dẫu vậy, để khai thông mạch giao thông, các cô luôn sẵn sàng cho việc ra trận địa; có lúc họ suy nghĩ đến cái chết khi nguy hiểm kề bên, nhưng điều ấy chỉ thoáng qua, rất mờ nhạt, nhường chỗ cho ý nghĩ làm thế nào để những quả bom kia phải nổ. Họ đặt nhiệm vụ lên trên cả tính mạng.
- Dũng cảm, gan dạ: Sẵn sàng nhận nhiệm vụ phá bom mà không cần sự giúp đỡ nào của đon vị cả. Dám đối mặt với thần chết mà không hề run sợ. Sau mỗi đợt phá bom họ lại lao lên mặt đường làm nhiệm vụ, không biết bao nhiêu lần họ bị bom vùi. Trong 3 người thì 2 người đã từng bị thương là Nho và Phương Định. Họ nói về cái chết nhẹ nhàng. Để sau mỗi trận bom vượt qua cái chết họ lại hát say sưa những bài hát tươi vui.
- Tình đồng đội giữa họ rất gắn bó, thân thiết: hiểu được tính tình, sở thích của nhau, quan tâm chăm sóc nhau rất chu đáo: Phương Định bồn chồn, lo lắng khi chờ Thao và Nho đi trinh sát bom trên cao điểm; khi Nho bị thương Phương Định và chị Thao đã rất lo lắng, băng bó chăm sóc cho Nho cẩn thận với một niềm xót thương như chị em ruột thịt.
Tâm hồn:
- Ở họ có những nét chung của các cô gái trẻ, dễ bộc lộ cảm xúc, hay có những suy nghĩ thơ mộng, dễ vui nhưng cũng dễ trầm tư. Họ rất nữ tính, thích làm đẹp cho cuộc sống của mình dù đang ở trong hoàn cảnh chiến trường khói lửa. Nho thích thêu thùa, Thao chăm chép bài hát, Phương Định hay làm dáng và thích ngắm mình truong gương, bó gối mơ mộng và thích hát.
- Họ bình tĩnh, chủ động, luôn lạc quan yêu đời, có dự tính về tương lai với những ước mơ đầy tươi đẹp. Họ là những cô gái sống thật giản dị, hồn nhiên, yêu đời, có tâm hồn trong sáng và là những anh hùng phá bom trên tuyến đường Trường Sơn.
c. Những nét riêng:
- Nho là cô em út trong tổ trinh sát, tính nết trẻ con, thích ăn kẹo, có dáng vẻ bé nhỏ, nhẹ nhàng, cứ mỗi lần đi trinh sát về là lại đi tắm khiến Phương Định luôn liên tưởng đến một que kem mát mẻ. Thế nhưng khi bị thương Nho lại rất rắn rỏi, bản lĩnh.
- Chị Thao là một người chị cả nhưng lại hay làm dáng nhất: lông mày tỉa như cái tăm, áo lót cái nào cũng thêu chỉ màu. Ở nhân vật này có những nét tính cách tưởng như mâu thuẫn nhau: rất thích chép bài hát thậm chí cả những lời Phương Định tự bịa ra nhưng lại không thuộc bài nào và không hát trôi chảy bài nào; trong công việc rất dũng cảm, táo bạo, quyết đoán nhưng lại sợ máu, sợ vắt. Ở cô có sự nhút nhát, mềm yếu của một cô gái, đồng thời lại có bản lĩnh quyết đoán của một người chiến sĩ nơi lửa đạn.
- Phương Định là một thiếu nữ hồn nhiên, hay mơ mộng, hay sống với những kỷ niệm tuổi thiếu nữ hồi ở thành phố.
=> Cả ba cô gái đều có những nét tính cách đẹp đẽ, đáng yêu. Họ - những nhân vật từ trong tác phẩm – được tác gỉa diễn tả vô cùng gần gũi, sinh động tựa như bước ra từ đời thực. Họ có sự kết hợp một cách hài hòa giữa cái chung và cái riêng. Lê Minh Khuê miêu tả những nữ anh hùng phá bom nhưng không mang cái vẻ gân guốc, cứng nhắc, giả tạo, ngược lại họ lại rất sẵn sàng đón nhận sự nguy hiểm. Và cuộc sống ác liệt nơi chiến trường đã biến họ thành những anh hùng.
2. Nhân vật Phương Định: là người kể chuyện, là nhân vật chính để lại ấn tượng sâu đậm.
a. Có một tâm hồn trong sáng:
* Nhạy cảm mơ mộng:
- Là cô gái Hà Nội, vào chiến trường đã 3 năm, đã từng có một thời học sinh hồn nhiên và vô tư.
- Hay nhớ về những kỉ niệm “Tôi nhớ một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ… đội trên đầu.” Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn, trong hoàn cảnh căng thảng khốc liệt của chiến trường. Nó như thách thức thần kinh con người để rồi lúc vượt qua nó, chiến thắng nó, cô cảm thấy cuộc sống trở nên thú vị hơn.
* Hồn nhiên trong sáng, yêu đời:
- Thích hát: “Tôi mê hát. Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa ra lời mà hát. Lời tôi bịa rất lộn xộn mà ngớ ngẩn đến tôi cũng phải ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một mình”. Thuộc rất nhiều bài hát “Tôi thích nhiều bài: Những hành khúc bộ đội hay hát trên những ngả đường ra mặt trận. Tôi thích dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thích ca chiu sa của hồng quân Liên xô, thích bó gối mơ màng: “Về đây khi mái tóc còn xanh…” Đó là dân ca ý trữ tình giàu có, phải lấy giọng thật trầm. Thích nhiều…”.
- Dưới mưa, dưới cơn mưa đá, cô “vui thích cuống cuồng” say sưa tận hưởng cơn mưa hồn nhiên như chưa hề nghe thấy bom rơi đạn nổ.
* Thương yêu chăm sóc những đồng đội của mình:
+ Chăm sóc Nho chu đáo khi Nho bị thương.
+ Thấu hiểu tâm trạng lo lắng của Thao khi Nho bị thương mặc dù Thao đã cố che dấu bằng việc bảo cô hát.
+ Quý trọng cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô đã gặp ở trọng điểm, trên con đường ra trận “Thực tình trong suy nghĩ của tôi, những người đẹp nhất, thông minh nhất, can đảm nhất và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ”.
+ Nét điệu đà, hồn nhiên, duyên dáng của một cô gái càng tôn thêm vẻ đẹp đáng yêu của cô thanh niên xung phong gan dạ dũng cảm. Phương Định mang một vẻ đẹp rất nữ tính và có chiều sâu.
+ Giống như những cô gái mới lớn, Phương Định nhạy cảm và luôn quan tâm đến hình thức của mình. Cô tự đánh giá bản thân mình: “Tôi là một người con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cỏ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Con mắt tôi được các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!” ”
+ Cô biết mình được nhiều người để ý, nhất là các anh lính rất có thiện cảm với cô. Điều đó làm cô rất vui và tự hào, nhưng cô chưa dành riêng tình cảm cho một ai.
+ Phương Định nhạy cảm, nhưng cô lại không biểu lộ tình cảm, tỏ ra kín đáo giữa đám đông, tưởng như là kiêu kì nhưng lại tạo nên một sức hút tự nhiên khiến nhiều anh lính trẻ phải tìm cách làm quen với các cô qua những cánh thư “Không hiểu sao các anh pháo thủ lái xe lại hỏi thăm tôi. Hỏi thăm viết thư dài gửi qua đường dây, làm như xa cách hàng nghìn cây số mặc dù chào nhau hằng ngày. Tôi không săn sóc, vồn vã như bọn con gái thường xúm lại với một anh bộ đội giỏi nào đấy. Tôi thường đứng xa xa, khoanh tay lại trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mím chặt”.
b. Có phẩm chất anh hùng:
- Có tinh thần trách nhiệm với công việc: Cô nhận nhiệm vụ phá bom đầy nguy hiểm như một việc làm quen thuộc hằng ngày, hành động chuẩn xác, thuần thục và nhạy cảm.
- Dũng cảm, gan dạ, bình tĩnh, tự tin và rất tự trọng. Tâm lý nhân vật được miêu tả cụ thể, sinh động, tinh tế trong một lần phá bom.
+ Khi thực hiện nhiệm vụ phá bom, ban đầu cô cũng thấy căng thẳng và hồi hộp, “Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ…” nhưng cảm thấy có ánh mắt của các chiến sĩ đang dõi theo từng cử chỉ động tác, động viên, khích lệ, để rồi lòng dũng cảm trong cô đã chiến thắng bom đạn. “Tôi đến gần quả bom, cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ đang dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom khi có thể đứng đàng hoàng mà bước tới” => Bình tĩnh tự tin thực hiện từng thao tác phá bom, chạy đua với thời gian để vượt qua cái chết. Chi tiết miêu tả này thống nhất với tính cách nhân vật luôn mang trong mình niềm kiêu hãnh của một cô gái Hà Nội.
+ Lê Minh Khuê đã miêu tả chân thật đến cụ thể từng chi tiết khi tạo nên sức gợi tả về từng câu, từng chữ về cảm giác căng thẳng, rợn người khi kề cận cái chết “Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Mọt tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! quả bom đang nóng. Một dấu hiệu chẳng lành”. Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom.
- Sự khốc liệt của chiến tranh đã tôi luyện tâm hồn vốn nhạy cảm yếu đuối của người thiếu nữ thành bản lĩnh kiên cường của người anh hùng cách mạng.
- Qua dòng suy tư của Phương Định, người đọc không chỉ thấy sự tỏa sáng của phẩm chất anh hùng mà còn hình dung được thế giới nội tâm phong phú ở cô.
- Phương Định cũng như Nho và Thao. Họ là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời chống Mĩ cứu nước.
3. Nghệ thuật:
- Phương thức trần thuật: Truyện được kể bằng ngôi thứ nhất, điểm nhìn từ bên trong nhân vật Phương Định - cũng là nhân vật chính. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để tác giả tập trung miêu tả thế giới tâm hồn của nhân vật hiện lên phong phú và đậm nét. Ngôi kể này cũng tạo ra một điểm nhìn phù hợp để miêu tả thế giới tâm hồn của nhân vật trong cuộc chiến đấu trên tuyến đường Trường Sơn, làm cho câu chuyện trở nên chân thực hơn.
- Ngôn ngữ giọng điệu: Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện – một cô gái thanh niên xung phong trẻ trung người Hà Nội. Tạo cho tác phẩm có giọng điệu và ngôn ngữ tự nhiên, gần với khẩu ngữ, trẻ trung và có chất nữ tính. Lời kể rất linh hoạt. Có khi sử dụng những câu văn ngắn, câu tỉnh lược, câu đặc biệt, nhịp nhanh tạo sự nhịp nhàng phù hợp với không khí căng thẳng nơi chiến trường. Những đoạn hồi tưởng nhịp kể chậm rãi, gợi những kỉ niệm của tuổi thiếu niên hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh.
𝐒𝐮𝐛𝐬𝐜𝐫𝐢𝐛𝐞 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐘𝐨𝐮𝐓𝐮𝐛𝐞
https://www.youtube.com/channel/UCDToQcZaZi0YAjAPxvv9S8g
👍 𝐅𝐨𝐥𝐥𝐨𝐰 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐅𝐚𝐜𝐞𝐛𝐨𝐨𝐤
https://www.facebook.com/GiaSuThanhThang
👍 𝐉𝐨𝐢𝐧 𝐨𝐮𝐫 𝐨𝐟𝐟𝐢𝐜𝐢𝐚𝐥 𝐦𝐞𝐝𝐢𝐚 𝐜𝐡𝐚𝐧𝐧𝐞𝐥𝐬 𝐚𝐧𝐝 𝐬𝐭𝐚𝐲 𝐮𝐩𝐝𝐚𝐭𝐞𝐝
*****
Gia Sư Thành Thắng | StudyCare
The more we care - The more you succeed
- Dạy kèm Toán - Lý - Hóa - Sinh - Văn - Anh theo chương trình phổ thông Quốc Gia và chương trình học các cấp của các trường Quốc Tế.
- Luyện thi chuyển cấp lớp 9 lên lớp 10, luyện thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia, Luyện thi Đại Học.
- Giảng dạy và luyện thi IELTS - TOEIC - TOEFL - PTE - SAT - ACT - GMAT - GRE và các chứng chỉ Quốc Tế.
📌 72/53 Nguyễn Văn Thương, Phường 25, Quận Bình Thạnh, TP.HCM (click to see us on GG map)
Website: https://studycare.edu.vn/
Điện thoại: (028).353.66566
Zalo: 098.353.1175
Brochure: https://drive.google.com/file/d/1nUbv7rFdBNRDXDRd5nw2IHRNE-7QSLDn/view?usp=sharing