NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ - Nguyễn Tuân
Tổng hợp và biên soạn:
Ms. Đặng Thiên Thanh
Lecturer and Content Marketing Specialist Digital Marketing Department | StudyCare
Bachelor in Business Administration, Vietnam – Japan Institute of Technology, Ho Chi Minh City University of Technology
Bachelor in English Language & Literature, Hanoi Open University
A. KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
Nguyễn Tuân là một trong những cây bút xuất sắc nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. Sự nghiệp văn học của ông vô cùng phong phú với những trang viết độc đáo và tài hoa. Tác phẩm Người lái đò Sông Đà trích từ tùy bút Sông Đà là tiêu biểu nhất cho phong cách sáng tác của Nguyễn Tuân – người nghệ sĩ dành cả cuộc đời để tìm kiếm cái đẹp, sự toàn mỹ mang phong cách uyên bác, tài hoa.
B. PHÂN TÍCH TÁC PHẨM
1. Lai lịch và ngoại hình ông lái đò:
Quê của người lái đò ở ngã tư sông sát tỉnh Lai Châu. Ông gắn bó với sông nước từ thuở ấu thơ, ngược xuôi với thác nước hơn mười năm trời và cũng đã thôi nghề hơn chục năm. Dáng người của ông “gọn quánh như chất sừng, chất mun, tay lêu nghêu, chân khuỳnh khuỳnh như đang kẹp chặt cái cuống lái, giọng nói vẫn ào ào như sóng nước. mắt ông lúc nào cũng vòi vọi như mong đợi một cái bến xa nào đó trong sương mù”. Ngoại hình này rất phù hợp với hoàn cảnh và nghề nghiệp của ông lão lái đò. Phép so sánh ấy thể hiện tình cảm trân trọng của Nguyễn Tuân đối với người lao động – điều mà trước Cách mạng ông chưa bao giờ nghĩ đến.
2. Phẩm chất – tính cách:
Nếu ai đó ví Sông Đà như khúc anh hùng ca bất tử thì ông lái đò Lai Châu thuộc bản trường ca đó đến “từng dấu câu, con chữ, cả những chỗ xuống dòng, ông nhớ như đóng đinh vào lòng tất cả những luồng nước của tất cả các con thác hiểm trở”. Đương đầu với dòng nước ngược thành một thú chơi thanh cao. Ham giao chiến với đá ngầm, sóng dữ, ông nghĩ: “Chạy thuyền trên khúc sông không có thác nó dễ dại tay, dại chân và buồn ngủ… hết ghềnh, hết thác, Sông Đà hết đậm đà…” Từ ông lái đò, Nguyễn Tuân muốn nhắn nhủ đến người đọc, muốn chiến thắng, con người bắt buộc phải nắm vững các quy luật. Ông lái đò đã ngang dọc ngược xuôi trên những con thác suốt nửa đời người. Ông đã đưa con thuyền vượt qua bao cửa tử để đến với cửa sinh, xuôi dòng bình yên không biết bao nhiêu lần.
a. Người anh hùng – nghệ sĩ, tay lái cao cường trong bản trường ca vượt thác.
- Mười năm đi đò dọc, ông lái đò tựa như một vị tướng đầy tài năng sẵn sàng xông trận, Qua bút pháp tương phản, Nguyễn Tuân đã thể hiện cuộc giao tranh quyết liệt giữa ông lái đò (tiêu biểu cho ý chí nghị lực con người) và thạch trận sông Đà (thiên nhiên hung bạo). Sông Đà hiện lên như một trận chiến đầy kịch tính, có lực lượng đông đảo, hung hãn, có tướng mạnh, quân giỏi, cùng với rất nhiều thủ đoạn nham hiểm. Chúng phân công cho nhau rạch ròi từng vị trí, giăng sẵn trận đồ bát quát, bố trí trận địa thành ba lớp liền kề. Tuy vậy, người lái đò vẫn bình tĩnh, hiên ngang, vững vàng bước vào trận chiến đấu.
- Ở trận trùng vi thạch trận thứ nhất, vừa vào trận, sóng nước, đá sông hò la vang dậy, ùa vào bẻ gãy cán chèo võ khí, đá trái thúc vào bụng, vào hông thuyền. Nước như đô vật túm thắt lưng ông lái đò rồi đánh miếng đòn độc, đánh vào chỗ hiểm. Nhưng ông lái đò cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt cuống lái, mặt méo bệch đi. Trên con thuyền sáu bơi chèo vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy ngắn gọn và tỉnh táo của người cầm lái, ông lái đò thực sự là một chiến sĩ dũng cảm, rất bình tĩnh nén mọi đau đớn để chiến thắng kẻ thù.
- Sang trận trùng vi thạch trận thứ hai, không một phút ngừng tay nghỉ mắt, ông lái đò thay đổi chiến thuật. Sông Đà đẩy cuộc chiến lên một tầm cao mới, rất nham hiểm, xảo quyệt. Nó tăng thêm cửa tử, bố trí của sinh lệch sang bên phải để đánh lừa ông lái đò. Như thú dữ, dòng thác hùm beo hồng hộc thế mạnh. Bọn thủy quân xô ra định kéo thuyền vào tập đoàn cửa tử. Với khí thế cưỡi đến cùng như cưỡi hổ, nắm chặt bờm sóng, ông đò ghì cương bám chắc lấy luồng nước đúng, phóng nhanh vào cửa sinh mà lái miết một đường chéo. Hành động của người lái đò thành thạo, chính xác, dũng mãnh trong từng động tác. Thật đúng là một tay lái tài hoa, điêu luyện của người nghệ sĩ. Bằng trí dũng và nghị lực kiên cường, ông đã đánh bại dòng thác – đại diện của thiên nhiên hùng vĩ, kiêu ngạo.
- Trùng vi thạch trận thứ ba ít cửa hơn, nhưng bên phải hay bên trái đều là cửa tử. Luồng sống ở ngay giữa bọn đá hậu vệ. Như một lão tướng dày dạn kinh nghiệm, dũng cảm, nhanh gọn, dứt khoát, ông lái đò bình tĩnh tiến vào trận địa, rồi bất ngờ phóng thẳng, chọc thủng cửa giữa. Con thuyền như một mũi tên lao vút xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa lái được, lượn được qua cổng đá cánh mở cánh khép. Thế là qua luồng chết, hết cửa tử, ra đến cửa sinh… dòng sông vặn mình vào một bến cát có hang lạnh. Ông đò uy nghi rạng rỡ trở về từ cõi chết. Ông đã chiến thắng thiên nhiên, làm chủ được cuộc đời mình. Cuối cùng thiên nhiên cũng phải khuất phục trược sự tài ba và lòng dũng cảm tuyệt vời của con người.
b. Người lái đò bình dị, khiêm tốn:
- Ông đã đối đầu với ghềnh thác cuồng bạo bằng sự tự tin, ung dung của người người nghệ sĩ như khi đang đứng trước sân khấu thể hiện màn trình diễn của mình. Tay lái linh hoạt, khéo léo, tài hoa của ông tựa như nghệ sĩ của vùng sông nước: “ông đò vẫn nhớ mặt bọn này, đứa thì ông tránh mà rảo bơi chèo lên, đứa thì ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến”, “Vút, vút… thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước”. Dưới bàn tay chèo lái điêu luyện của ông, con thuyền đã hóa thành con tuấn mã hiểu ý chủ nhân – khi thì khéo léo né tránh luồng sóng dữ, khi thì phóng thẳng vào cửa đá có ba tầng cổng: “cánh mở, cánh khép”. Con thuyền như bay trong không gian, ông đò luôn nhìn thử thách bằng cái nhìn giản dị mà lãng mạn.
- Vượt thác thì tung hoành như vậy nhưng đêm về lại bình dị biết bao. Tối hôm đó, nhà đò đốt lửa trong hang, nướng ống cơm lam, bàn chuyện cá anh vũ, cá dầm xanh… Không ai nói đến chiến thắng oai hùng trên thác nước. Vì sao thế? Vì với họ, đó là chuyện hằng ngày…
- Đây chính là những hình ảnh về người lao động mới mang vẻ đẹp khác thường. Người lái đò hiện lên như vị chỉ huy dày dạn kinh nghiệm, tài trí và luôn có phong thái ung dung pha chút nghệ sĩ. Ông chỉ huy cuộc vượt thác một cách tài tình, khôn ngoan và biết nhìn thử thách đó bằng cái nhìn giản dị mà không thiếu vẻ lãng mạn. Hình ảnh ông lái đò cho ta thấy được Nguyễn Tuân đã tìm thấy được nhân vật mới cho tác phẩm của mình, những con người đáng trân trọng, đáng được ngợi ca, không thuộc tầng lớp thượng lưu đài các vang bóng một thời, họ - những người đại diện cho thế hệ lao động mới của đất nước – đang ở ngay bên cạnh ta, xung quanh ta. Qua hình tượng người lái đò sông Đà, nhà văn muốn nêu lên quan niệm: người anh hùng không phải chỉ có trong chiến đấu mà còn có trong cuộc sống lao động thường ngày.
3. Nghệ thuật:
Nhịp văn gấp gáp, căng thẳng, dồn dập phù hợp với không khí giao tranh quyết liệt. Tác giả sử dụng bút pháp tương phản, khắc họa thành công sự đối kháng giữa hai bên: thiên nhiên – thác đá sông Đà hung bạo, dữ dội; đối lập với con người – ông lái đò thông minh, dũng cảm, kiên cường. Sự tương phản rõ rệt ấy đã khẳng định khả năng chinh phục tự nhiên của con người Tây Bắc. Nguyễn Tuân đã rất khéo léo khi sử dụng thành công những kiến thức uyên bác trong nhiều lĩnh vực khoa học, nghệ thuật,… cùng trí tưởng tượng kì thú và vốn từ phong phú của mình. Ông đã biến câu chuyện về cuộc đời thầm lặng của một con người bình thường thành bản trường ca về người lao động anh hùng – một người nghệ sĩ thực thụ. Người lái đò sông Đà có thể xem là sự háo thân, thăng hoa đầy nghệ thuật của Nguyễn Tuân.
👍 𝐒𝐮𝐛𝐬𝐜𝐫𝐢𝐛𝐞 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐘𝐨𝐮𝐓𝐮𝐛𝐞
https://www.youtube.com/channel/UCDToQcZaZi0YAjAPxvv9S8g
👍 𝐅𝐨𝐥𝐥𝐨𝐰 𝐮𝐬 𝐨𝐧 𝐅𝐚𝐜𝐞𝐛𝐨𝐨𝐤
https://www.facebook.com/GiaSuThanhThang
👍 𝐉𝐨𝐢𝐧 𝐨𝐮𝐫 𝐨𝐟𝐟𝐢𝐜𝐢𝐚𝐥 𝐦𝐞𝐝𝐢𝐚 𝐜𝐡𝐚𝐧𝐧𝐞𝐥𝐬 𝐚𝐧𝐝 𝐬𝐭𝐚𝐲 𝐮𝐩𝐝𝐚𝐭𝐞𝐝
*****
Gia Sư Thành Thắng | StudyCare
The more we care - The more you succeed
- Dạy kèm Toán - Lý - Hóa - Sinh - Văn - Anh theo chương trình phổ thông Quốc Gia và chương trình học các cấp của các trường Quốc Tế.
- Luyện thi chuyển cấp lớp 9 lên lớp 10, luyện thi tốt nghiệp THPT Quốc Gia, Luyện thi Đại Học.
- Giảng dạy và luyện thi IELTS - TOEIC - TOEFL - PTE - SAT - ACT - GMAT - GRE và các chứng chỉ Quốc Tế.
📌 72/53 Nguyễn Văn Thương, Phường 25, Quận Bình Thạnh, TP.HCM (click to see us on GG map)
Website: https://studycare.edu.vn/
Điện thoại: (028).353.66566
Zalo: 098.353.1175
Brochure: https://drive.google.com/file/d/1nUbv7rFdBNRDXDRd5nw2IHRNE-7QSLDn/view?usp=sharing